بررسی آسیب پذیری، مدیریت ریسک و مخاطرات طبیعی در نواحی اکوتوریسمی کوهستان (مطالعه موردی شهرستان شمیران)

شهرستان شمیران به دلیل ویژگی های طبیعی و جغرافیایی مانند ساختار زمین شناسی و قرار گیری بر روی گسل های فعال و اصلی، وجود رودخانه های سیلابی، ویژگی کوهستانی با اقلیم متغیر پتانسیل بالایی در بروز مخاطرات طبیعی چون سیل، زلزله، بهمن، رانش و لغزش را دارا می باشد. این منطقه به عنوان یک تفرجگاه کوهستانی از جاذبه های کم نظیر اکوتوریسمی در خود برخوردار است. با توجه به گردشگر پذیری این منطقه و وجود مخاطرات طبیعی موجود در کوهستان توجه به امر کنترل و مدیریت ریسک ناشی از آن، ضروری می نماید که جهت تحقق این مهم شناخت مخاطرات طبیعی موجود و الویت بندی آن ها بر اساس میزان اهمیت اولین گام در این زمینه می باشد. در این تحقیق با استفاده از معیارها (مخاطرات: سیل، زمین لرزه، حرکات دامنه ای، بهمن) و زیر معیارها (شیب، جهت شیب، بارش، فاصله از گسل، تاسیسات و امکانات توریستی و ...) و لایه های مرتبط محیطی که با استفاده از پرسش نامه دلفی تعیین وزن شد، در روش تحلیل سلسله مراتبی (ahp) و رسم نمودار درختی و مقایسه دوبه دویی در نرم افزار (expert choice) اولویت بندی گردید. سپس با ترکیب لایه های مخاطرات موجود و اوزان حاصل از فازی سازی لایه امکانات و اماکن گردشگری شهرستان، میزان آسیب پذیری مخاطرات طبیعی منطقه در قالب نقشه پهنه بندی ارائه شده است. نتایج نشان دهنده آن است که در روند تحلیل آسیب پذیری منطقه مخاطره سیل، ریزش بهمن، زلزله و حرکات دامنه ای به ترتیب از بیشترین و کمترین میزان اهمیت برخوردار می باشند. همچنان نتایج پهنه بندی که41 درصد از شهرستان شمیران دارای میزان آسیب پذیری زیاد و بسیار زیاد می باشد، که به طور عمده در مسیرهای تفریحی و کوه پیمایی در جنوب قله توچال، مسیر های منتهی به امامه، میگون، شمشک و دیزین را شامل می شود. نوع پراکنش آسیب پذیری در منطقه شمیران نشان دهنده افزایش چشمگیر تأثیرات مخاطرات طبیعی با افزایش ارتفاع می باشد.